آنالیز شغلی
موضوع:
(JSA)آناليز ايمني شغلي
گردآورنده:
سجاد زمانی
مقدمه
براساس مقررات قانونی و همچنین اصول اجتماعی و انسانی، کارفرمایان موظف اند نسبت به تامین ایمنی و بهداشت کار کارمندان خود اقدام نمایند. در این راستا ارزیابی ریسک های ایمنی و بهداشتی محیط های کاری از وظایف کارفرمایان محسوب می شود. بر همین اساس لازم است که کارفرمایان در صورت لزوم اقدام به بکارگیری مکانیسم های کنترلی برای حذف یا کاهش ریسک های تحمیلی بر کارکنان نمایند.
آنالیز ایمنی شغلی یکی روش پیشگیرنده برای کسب اطمینان از وجود درجه قابل قبولی از ایمنی و بهداشت در محیط های کاری بشمار ر فته و راهی را برای شناسایی خطرات مرتبط با شغل و همچنین تعیین اقدامات کنترلی فراهم می آورد. این فرایند شامل آنالیز دقیق کلیه وظایف موجود در یک شغل، شناسایی خطرات بالقوه ایمنی و بهدشت در هر مرحله و تعیین مکانیسم های عملی و کاربردی برای حذف و یا کنترل خطرات شناسایی شده است. بنابراین در مورد هر شغلی می توان پس از انجام آنالیز ایمنی شغلی، اقدامات کنترلی فنی را همراه با ارائه آموزشها و دستورالعمل های اجرایی پیادهسازی نمود.
خطر:
هر عاملی که بتواند به صدمه و آسیب دارائیها منجر شود دارائیها می تواند شامل تجهیزات، اموال، جان انسانها، زمان، اعتبار تجاری و موارد مشابه شود. برای مثال خطر می تواند به مواردی نظیر مواد شیمیایی سمی، قسمتهای متحرک ماشین آلات، جریان الکتریسیته، کار در ارتفاع، درجه حرارتهای بسیار بالا و پایین و سطوح کار لغزنده اطلاق گردد.
ریسک:
شانس صدمه دیدن در اثر خطر که از حاصلضرب احتمال بالفعل در آمدن خطر و شدت پیامدهای ان بدست می آید.
کارفرمایان مسئولین کسب اطمینان از تامین ایمنی و بهداشت کارکنان خود را بر عهده دارند. این مسئله شامل آگاه سازی کارکنان از خطرات موجود در محیط کار، فراهم آوردن امکانات و تجهیزات ایمنی نظیر کنترل های فنی، مدیریتی و همچنین وسایل حف اظت فردی و تعریف روشها و دستورالعمل های صحیح و مناسب کار است. بنابراین کارفرمایان ملزم به ارزیابی ریسک ایمنی و بهدشتی و توسعه و فراهم ساختن اصول و تجهیزات ایمنی برای حذف و یا کنترل ریسک خطرات شناسایی شده می باشند.
مفهوم آنالیز ایمنی شغلی
برای آنالیز ایمنی شغلی سه تعریف ب شرح زیر ارائه می شود.
1. آنالیز شغلی متدولوژی است که با بکارگیری تکنیک های مختلف به محقق در جمع آوری و سازماندهی داده ها و استفاده از آنها برای قضاوت و تصمیم گیری کمک می کند.
2. آنالیز ایمنی شغلی عبارت است از بررسی سیستماتیک یک شغل به منظور شناسایی خطرات بالقوه آن، ارزیابی سطح ریسک و شناسایی متد کنترلی مناسب برای کنترل ریسک خطرات شناسایی شده . البته بایستی بخاطر داشت که آنالیز ایمنی شغلی با بازرسی محیط کار و ممیزی شغلی متفاوت می باشد.
3. عبارت است از فرایند تعریف شغل بر حسب ماموریتها و وظایف تشکیل دهنده و دانش و مهارتهای لازم برای اجرای آن
بازرسی محیط کار یک بررسی سیستماتیک از شرایط و عملیات محیط کار برای تعیین مطابقت آن با دستورالعمل های کاری و مقررات ایمنی و بهداشت از قبل تعریف شده می باشد.
فرایند ممیزی نیز عبارت است از یک بررسی سیستماتیک از سیستم مدیریت ایمنی برای تعیین وجود مطابقت فعالیتها و نتایج مرتبط آنها با خط مشی ها و برنامه های پیشگیرنده از قبل تعریف شده. علاوه بر این ممیزی، موثر بودن برنامه های ایمنی در دستیابی به اهداف تعریف شده در خط مشی ها را نیز ارزیابی می نماید.
ضرورت اجرای آنالیز ایمنی شغلی
یکی از مهمترین اهداف اجرای مطالعه آنالیز ایمنی شغلی، یافتن رویکردهای اثربخش و کارا در زمینه ادغام عنصر انسانی با طراحی و عملیات در راستای دستیابی به سطوح بالاتر در زمینه ایمنی، قابلیت اطمینان ، بهره وری، قابلیت دسترسی و نگهداشت پذیری است.
فرایند آنالیز ایمنی شغلی می تواند در مراحل طراحی، ارزیابی طراحی سیستم و بروز هر گونه مشکل در زمینه تعامل انسان ـ ماشین مورد استفاده قرار گیرد. به این ترتیب ممکن است آنالیز ایمنی شغلی توسط طراحان، اریابی کنندگان، مدیران، واحدهای عملیاتی و غیره انجام گیرد.
ذکر این نکته الزامی است ه آنالیز ایمنی شغلی، بررسی شغل است نه شخصی که شغل را انجام می دهد.
JSA یک عنصر بسیار مهم در سیستم مدیریت ریسک محسوب می شود. این تکنیک شامل آنالیز وظایف اساسی موجود در شغل برای شناسایی خطرات بالقوه و تعیین راههای ایمن برای انجام آن است. گفتنی است که ممکن است در مواردی این تکنیک تحت عنوان آنالیز خطرات شغلی نیز نامیده می شود.
با توجه به مطالب فوق می توان مهمترین اهداف اجرای آنالیز ایمنی شغلی را بصورت زیر خلاصه کرد.
1ـ دلایل از دیدگاه ایمنی
ـ به وسیله JSA می توان خطرات تهدیدکننده اپراتور را شناسایی کرده و با استفاده از آن یک سیستم ایمنی را طراحی کرد.
ـ JSA از طریق کمک به رسیدن به یک طراحی خوب برای عملیات انسانی می تواند یک سطح کلی از ایمنی را تأمین کند.
ـ می تواند بعنوان پایه ای برای آنالیز خطای انسانی در سیستم و یا ارزیابی قابلیت اطمینان انسان بکار رود.
ـ از JSA می توان در تحقیقات حادثه استفاده کرده و با مشخص کردن مراحل خطا از آن برای تعیین روشهای کنترلی استفاده کرد.
2ـ دلایل از دیدگاه مهندسی صنایع
ـ بهبود بهره وری
ـ توسعه بهترین متد کاری
ـ بهبود کارایی
ـ بهبود کیفیت تولید / فرایند
3ـ دلایل از دیدگاه مهندسی منابع انسانی
ت تعیین صلاحیت ها
ـ تهیه طرحهای تشویق
ـ تعیین نرخ دستمزدها
ـ تعیین سطح آموزشها و مهارتهای مورد نیاز
ـ سطح مسئولیتها
4ـ دلایل سنتی
ـ تعیین الزامات نیروی کاری برای سطوح مختلف تولید
توسعه کمک های آموزشی شامل آموزشهای گام به گام و ابزارها و تجهیزات مورد نیاز برای این کار
5ـ دلایل از دیدگاه علم ارگونومی
ـ کاهش ریسک جراحات و اختلالات ناشی از تلاش بیش از حد
ـ شناسایی مواجهه های بیش از حد با ریسک فاکتورها
ـ کمک به جایگزینی کارکنان معلول و کم توان
ـ مدیریت محدودیتهای کاری از نظر پزشکی
ـ کمک به مطابقت با قوانین
ـ پژوهش نظیر توسعه مدلهای مناسبتز دوز ـ پاسخ و ارزیابی برنامه های مداخله ای
ـ موارد متفرقه از قبیل بهبود رفاه کارکنان
مراحل اجرای یکJSA
بطور خلاصه یک مطالعه آنالیز ایمنی شغلی دارای پنج مرحله اساسی بشرح زیر است.
1ـ انتخاب شغل مورد نظر برای آنالیز
2ـ تقسیم شغل به وظایف تشکیل دهنده آن
3ـ شناسایی خطرات بالقوه در وظایف یاد شده
4ـ تعیین اقدامات پیشگیرنده برای کنترل خطرات شناسایی شده
5ـ اطلاع رسانی به دیگران
_نمودار آنالیز ایمنی شغلی
در نمودار زیر مراحل اجرای آنالیز ایمنی شغلی ارائه شده است.
|
انتخاب شغل برای آنالیز |
|
تحلیل شغل به وظایف آن
|
|
شناسایی خطرات هر وظیفه
|
|
پیشنهاد کنترلهای مناسب
|
|
اطلاع رسانی به دیگران
|
|
بازنگری دوره ای و بهبود مداوم
|
|
آنالیز تغییر
|
|
استراتژیهای کنترلی
|
|
مواجهه با انرژیهای کنترل نشده
|
|
حفاظهای انرژی
|
شکل شماره 1: مراحل اجرای آنالیز ایمنی شغلی
مرحله اول: فاکتورهای مهم در انتخاب شغل برای آنالیز ایمنی
مهمترین فاکتورهای مورد نظر در فرایند اولویت بندی مشاغل برای اجرای JSA عبارتنداز:
ـ آمار حوادث . جراحات و بیماریها. مشاغلی که وقوع حوادث در آنها از فراوانی بالایی برخوردار بوده و یا جائیکه نتایج حوادث می تواند از نوع جراحات و بیماریهای ناتوان کننده و یا از نظر خسارات اقتصادی بسیار پرهزینه باشد.
ـ غیبت های ناشی از کار. مشاغلی که در آنها کارکنان به کرات بصورت مرخصی های استعلاجی از کار غیبت می کنند.
ـ وجود نشانه هایی از مواجهه های زیان آور. ماهیت شغل بگونه ای است که خطر مواجهه های زیان آور را افزایش می دهد.
ـ پتانسیل جراحات و بیماریهای وخیم. پیامد هر حادثه، شرایط خطرناک یا مواجهه با مواد زیان اور بلقوه وخیم و شدید است.
ـ مشاغل تغییر یافته. ممکن است در اثر تغییر در فرایند شغل و دستورالعمل انجام آن خطرات جدیدتری ایجاد شود.
ـ مشاغل غیرروتین. ممکن است در انجام مشاغل غیرروتین کارکنان در معرض ریسک های بالاتری از خطرات قرار گیرند.
ـ مشاغلی که بدلیل مشکلات فنی به کرات مختل و قطع می شوند.
ـ مشاغلی که دارای ضایعات بالایی در امر تولید هستند.
ـ مشاغلی که کارگران بالاجبار آن را بطور منفرد و بصورت ایزوله انجام می دهند.
مرحله دوم : نحوه تعیین وظایف عمده شغل
یک وظیفه تنها بخشی از یک شغل است که انجام مناسب آنها در یک توالی صحیح به تکمیل شدن یک شغل می انجامد. حفظ توالی وظایف در یک شغل از اهمیت بسزایی برخوردار است بطوریکه هر وظیفه ای که خارج از توالی خود انجام شود می تواند خطری بالقوه محسوب شود که به پیامدهای ناخواسته ای منجر می شود.
در هنگام اجرای یک JSA هر وظیفه در توالی صحیح خود ثبت می شود. بایستی بخاطر داشت آن چیزی که انجام می شود از نحوه انجام ان مهمتر است . هر مورد با یک فعل اجرایی آغاز می شود.
نکات کلیدی در اجرای یک JSA
· برای مطمئن شدن از همکاری و مشارکت کامل کارکنان اهداف JSA را بطور کامل برای آنها تشریح کنید.
· کارکنان را مطمئن سازید که هدف JSA ایمن تر کردن شغل از طریق شناسایی خطرات موجود در ان و ایجاد اصلاحات برای کاهش ریکس حوادث جراحات و بیماریها و خسارات است.
· مشخص سازید که JSA نه مطالعه زمان و حرکت است و نه تلاش برای ظاهر ساختن اعمال ناایمن افراد خاص
· مطمئن شوید که کارکنان JSA را بعنوان ارزیابی شغل قبول کرده اند نه فرد
· تجارت کارکنان را در نظر داشته و از آن بعنوان یک درون داد برای بهبود اقدامات خود استفاده کنید.
· شغل ها را در طی ساعات معمول و شرایط طبیعی ار مورد مشاهده قرار دهید. برای مثال اگر بطور روتین شغل در طول شب انجام می شود JSA را در طول شب انجام دهید. همینطور بایستی در هنگام انجام شغل در طی مطالعه تنها ابزار و تجهیزات معمول مورد استفاده قرار گیرند.
· در رابطه با موارد زیر با کارکنان مشورت کرده و نظریات آنها را جویا شوید:
- وظایف موجود در فرایند معمول
- سابقه بروز هر گونه حادثه
- مشکلات ارتباطی
- سختی های انجام وظایف
- آموزشهای ارائه شده در زمینه استفاده از تجهیزات و دستورالعمل های ایمنی
- نیاز به بهبود
· در رابطه با شکستن شغل به وظایف با کارکنان مشورت نمائید.
· مطمئن باشید که کلیه وظایف اصلی در شغل مورد توجه قرار گرفته است.
مرحله سوم: نحوه شناسایی خطرات بالقوه
دو تکنیک اصلی مورد استفاده برای شناسایی خطرات عبارتنداز:
· روش kepner و tregoe براساس آنالیز تغییر (Change Analysis)
· روش Gibson و Haddon مبتنی بر جریان ناخواسته انرژی و حف اظهای انرژی (Energy Trace & Barrier Analysis)
1ـ آنالیز تغییر (Change Analysis)
روش آنالیز تغییرات برای اولین بار در سال 1965 توسط kepner و Tregoe بعنوان یک ابزار مدیریتی برای حل مشکلات معرفی و سپس بطور گسترده ای در حیطه ایمنی و بهداشت حرفهای بکار گرفته شد. در سالهای 1970 روش what if برای شناسایی توالی رویدادهای حوادث احتمالی توسعه یافت. هنگامیکه توالی رویدادهای یاد شده تعریف شدند شناسایی خطرات، پیامدهای آن و روشهای بالقوه برای کاهش ریسکهای حاصله تسهیل خواهد شد . روش آنالیز what if شامل انجام یک بررسی و آزمایش کامل و سیستماتیک از هر شغل با مطرح کردن سوالاتی است که با عبارت چه می شود اگر...؟ شروع می شوند. گفتنی است ساختار سوالات مطرح شده می تواند با توجه به سلایق فردی مطالعه کنندگان متفاوت باشد.
نکات کلیدی در انجام آنالیز تغییر
ـ برای هر وظیفه خاص، آن دسته از پارامترهای وظیفه یا فرایند که بایستی مورد تحقیق قرار گیرند را شناسایی کنید.
برای کمی سازی یا کیفی سازی تغییرات، از کلمات کلیدی برای پارامترهای یاد شده استفاده کنید.
ـ پیامد هر تغییر را برحسب ریسک شناسایی و ارزیابی کنید.
ـ یافتن پارامترهای شغلی آسان است. شغل را بررسی کرده و پارامترهایی که لازم است برای افزایش ایمنی وظیفه کنترل شوند را شناسایی کنید.
پارامترهای یاد شده می تواند شامل موارد زیر باشد:
ـ سیگنال حسی: برای مثال رنگ، شکل اشیاء، صدا، بو، سطح روشنایی، وضعیت کلید، ارتفاع پدال
ـ مشخصه فرایندی: برای مثال فشار، درجه حرارت، غلظت، نرخ جریان
جزء دینامیکی: برای نمونه حرکت، توالی، تغییر سرعت، اصطکاک
ـ نیرو یا توده: نظیر توان الکتریکی ، انرژِ شیمیایی، گشتارو، ایمپالس، ضربه
ـ اندازه یا زمان: مثل موقعیت ، بعد، نرخ
ـ بخشی از تجهیزات: برای مثال تدابیر حفاظتی ، موقعیت قطعه، بخش متحرک
ـ شرایط محیطی یا خارجی: از قبیل آب و هوا ، برف ، باران، اذیت های همسایگان
ـ غیره
برای تشریح بیشتر تکنیک می توان آنالیز تغییر را برای سناریو تعویض لاستیک اتومبیل بکار برد. یک پارامتر اختصاصی در وظیفه اول یعنی پارک کردن خودرو می تواند بصورت موقعیت مطرح شود. بطور معمول لازم است قبل از درآوردن لاستیک خودرو در کنار جاده و در یک سطح با ثبات پارک شود. در جدول شماره 2ـ مثالهایی از بکارگیری سوالات چه می شود اگر...؟ برای وضعیت یاد شده ارائه شده است.
کاربرد سوالات چه می شود اگر..؟ برای تعویض لاستیک
|
کلمه کلیدی
|
مثالی از سوال چه می شود اگر..؟
|
|
نه یا نیست
|
چه می شود اگر فرد کنترل خودرو خود را از دست داده و نتواند پارک کند؟
|
|
بیشتر از
|
چه می شود اگر خودرو در وسط جاده پارک شود؟ (برای مثال در روی پل)
|
|
کمتر از
|
چه می شود اگر فرد نتواند خودرو خود را سریعاً متوقف سازد؟
|
|
علاوه بر
|
چه می شود اگر فرد نتواند در طی شب جای مناسب برای پارک پیدا کند؟
|
|
بخشی از
|
چه می شود اگر خودرو بر روی یک شانه خاکی نرم قرار گیرد؟
|
|
معکوس
|
کاربردی ندارد.
|
2ـ روش جریان انرژی ناخواسته و حفاظهای انرژی (Energy Trace Barrier Analysis)
<div dنظرات شما عزیزان:
